Саба районының Олы Кибәче авылында гомер итүче Ильмира һәм Илшат Галиәхмәтовлар күпләргә үрнәк гаилә. Җир кадерен, эшнең тәмен белә алар. Пилорама тоталар, 50 гә якын сарык алып җибәргәннәр, 12 га җир эшкәртәләр. Әле моның белән генә тукталып калырга уйламыйлар. Түбән Камада туып-үскән, Илшатка кияүгә чыккач, Олы Кибәчегә кайтып төпләнгән Ильмира аеруча соклану уятты. Күпләребез салада калудан куркып ятканда, шәһәр кызы Ильмира сыер савуны шундый кызыктырып, яратып сөйли, мал карауның да рәхәт бер эш булуын әйтә. Авыл халкын, Олы Кибәченең саф һавасын, тынычлыкны мактап туя алмый.

Илшат Галиәхмәтовка 41 яшь. Хатыны Ильмира белән кавышканнарына быел 17 ел булган. Түбән Камадан шу­шы якларга әбисенә кунакка кайтып йөргән кызның мә­хәб­бәтен яулап, өйләнеп, авыл хатыны иткән дә куйган Илшат. 

— Биредә төпләнеп калуыма бер дә үкенмим. Киресенчә, рәхәт монда. Үзем те­ләп кайттым бит. Сала тормышына тиз ияләштем, яраттым. Балаларыбызның авыл тәрбиясе алуына да шат­мын. Эшнең тәмен тоеп, ризыкның табынга ничек килгәнен белеп үсәләр, — ди Ильмира.

Ул мәктәптә технология фәнен укыта. Илшат исә тө­зелеш техникумын тәмамлаган. Кайларда гына көчен сынап карамаган. Соңгы ел­лар­да, булмый бу дип, барысына да кул селтәп, үз эшен башлап карыйсы иткән. Гаилә фермасы ачканнар. Галиәхмәтовлар 8 ел элек шушы зур йортны салып чык­каннар. Гаилә фермасы, пилорама да шунда ук. 

— Без күченгәндә монда басу иде, — дип сүз башлады Илшат. — Хәзер рәттән берсеннән-берсе зур, матур йортлар тезелеп китте. Шә­һәргә нибары 100 км. Яшь­ләр күп кала. Халык  тырыш. Җирне буш тотмыйлар. Без­дә алабута үскән урын юктыр да. Һәркем пай җирен эшкәртә. Кеше саен 3 га исә­беннән, 60-70 %ы үзенә тиешлесен алып бетерде. Азмы-күпме шуннан табыш кертәләр. Мал асрап көн күрәләр. Колхозда йө­реп кенә акча эшләп булмый. Һәркем хәленнән кил­гәнчә тырыша. Ким дигәндә 15 мең сум хезмәт хакы бир­сәләр, бе­рәү дә китмәс иде. Бушка күп­ме эшләргә була?! Мин дә бер эштә генә тир түгә торган кеше булмадым, чөн­ки хуҗалар белән килешә белмәдем. Гади халыкка хөр­мәт тә, хезмәт хакы да юк. Гаиләне тәэмин итәргә, балаларны үстерергә кирәк.

Аптырагач, башта Казанга барып эшләп йөрдем. Анда түбә яптым. Шулай Казанда бергә эшләгәндә дус егет: “Икәүләшеп пилорама ачып карыйкмы әллә?” — дигән тәкъдим белән чыкты. Бу 2,5 ел элек иде. Тотынып карадык. Бераз эшләгәч, ул үз юлы белән китте. Пилорама миңа гына калды. Эш уңышлы башланды, Аллага шөкер.

Галиәхмәтовларның йорт тирәсе зур, урын җитәрлек. Такта яру бинасы арткы якта урнашкан. Идәненә бетон җәйгәннәр. Пилорама ачканда бернинди программада катнашмаганнар. Таныш-белешләреннән бурычка алып, шулай ерып чыкканнар. Әңгәмәдәшем әйтүенчә, эш башлау ким дигәндә 800 мең сумга төшкән. Шушы суммага бина төзү дә, такта яру җайланмасы да кергән. Пилораманың тотылганын тапканнар. Казандагы дусты белән Мари Иле ягыннан алганнар. Ул шактый экономия ясаган.

— Иске булса да, нык. Яңасына бик кызыкмыйм. Алары  авыррак ярдыра, көч­сезрәк, өстәвенә тиз ватыла, дип зарланалар. Ремонт­лау да шактый чыгымлы. Яңа пилорама 350 мең сум тирә­се тора. Безнеке 130 мең­гә төште. Тактаның төр­ле үл­чәм­дәгесен ярабыз. Агачка кытлык юк, акчаң булса, кайдан гына китермиләр. Безнең Саба урманнарга бай. Күп очракта Лесхоздан, Иштуганнан алабыз. Ярдырган такта белән ике районны — Саба һәм Теләчене тәэ­мин итәбез, — ди әңгә­мәдәшем.

Тактасыннан гына түгел, калдык-постыгыннан да табыш кертә ул. Бер арба такта кисәкләрен, мәсәлән, 2500 сумга озата бара, әй­бер бе­лән дә алыштыра. Мун­ча ягарг­а бер дигән утын.

— Кайбер эшмәкәрләр кибетләрдә сатылмый калган ипиләрен миңа бирә. Аларны малларга ашатам. Мин исә утын белән түлим. Ике як өчен дә отышлы. Пычкы чүбенә дә чират. Кыш кө­не агачны азрак ярдырабыз, чөнки бу чорда төзелеш эше бик аз башкарыла, шуңа ихтыяҗ да кимрәк. Кышын пыч­­кы чүбе күрше-тирәгә, үзебезгә генә җитеп бара, алып бетерәләр. Кайбе­рәү­ләр 200 әр капчык сорый. Аны төзелештә кулланалар. Өй түбә­сенә туфрак урынына салып калдырырга җай­лы, җылырак та.

Галиәхмәтовлар үткән ел гаилә фермасы да ачкан. Балтач ягыннан “Прекос” то­кымлы сарыклар алып кайтканнар. 

— Файдасын быел гына күрә башладык. Бер-бер арт­лы бәтиләргә тотындылар. 60 башка җиттеләр. Киләсе елга Корбан бәйрә­ме­нә, Алла боерса, тәкәләр шактый булачак.

—  “Прекос” токымының өстенлеге нидә? — дип кызыксынам Илшаттан.

— Сарык итен кайбе­рәү­ләр яратмый, үзенчәлекле исе бар, диләр. Бу токымның итеннән бернинди ис килми. Артык майлы түгел, шулпа өчен дә тәмле. Яхшы тәр­бия­ләсәң, тәкәдән 50-60 кг ит алырга була. Быел корбанга чалган идек, 47 кг чис­та ит чыкты. Сарык өчен ях­шы күрсәткеч, — ди Илшат. 

Илшат “Цигайский” токымлы сарыклар да алып кайткан. “Прекос”лар мөгезсез булса, болары мөгезле.

— 120 кг ит бирә ала, ди­ләр. Үстереп карыйк әле, ничек булыр, — ди әңгә­мә­дәшем.

Бу эшне ачканда алар дәү­ләт программасында кат­нашкан. 500 мең сум акчалата ярдәм алганнар.

— Безгә бәхет елмайды. Яңа ел алды иде. Бүлеп тормадылар, 500 меңне шундук бирделәр, — дип дәвам итте Ильмира. — Саба аягында нык басып торган район. Эшне тиз тоттылар. Әле ме­нә йорт янәшәсенә юл салып яталар. Гаилә фермасы ач­каннарга шундый яр­дәм оештырулары яхшы. Башкаладан 165 метрга рөх­сәт биргәннәр. Эшне башладылар, плитә җәйде­ләр. Әле­гә, суыклар башлану сәбәпле, туктатып тордылар. 

Галиәхмәтовлар сарыкларны карар өчен өстәмә кеше тотмыйлар. Бу эшне үз­ләре башкаралар.

— Балалар булыша. Улыбыз Ришат 10 нчы сыйныфта белем ала. Һәркөнне диярлек малларны ул карый. Уң кулыбызның көннәре генә азая бара. Киләсе елга мәктәпне тәмамлый. Ничек­ләр озатасы булыр?! Бик ма­тур җырлый, талантлы үзе. Төрле конкурсларда катнаша. Өйдә дә күп эшли, Сабага музыка түгәрәгенә йө­рергә дә өлгерә. Хокук һәм җәмгыять белемен яратып укый, юрист һөнәрен сай­лар, бәлки. 5 нче сыйныфта укучы Зәринәбез дә сәнгать­кә тартыла, фортепьянога йөри. Анысы да йортта шактый эшне башкара. Бә­ти­ләрне аеруча ярата, кү­тәреп йөри. Аллага шөкер, балаларыбыз эштән курыкмый: “Әни, тагын ниләр башкарасы?” — дип кенә торалар, — ди Ильмира, алар өчен сөенеп.

Сарыклар абзарында да идәнгә бетон түшәгәннәр. Һәр җирдә чисталык, яп-як­ты. Бәрәннәр өчен аерым урын әзерләгәннәр. Һәркайсын Илшат үз кулы белән ясаган. Агач, балта эшен ае­руча яратуы хакында әйтте. Абзарны иркен итеп эш­ләгәннәр, озынлыгы 39 метр.

Яңа туган бәрәннәр торган җиргә Илшат мич чыгарган. Калган утын кисәкләрен шунда яга. Бирегә кергәч тә сарык, абзар түгел, ә мунча исе килә.

Илшатның 12 га пай җире бар. Шуңа азык мәсьә­лә­сендә күңеле тыныч. Арпасы да, печәне дә җитәрлек.

— Сарыклар алдына гел тоз куябыз. Аларга җылы су бирәбез. Кайбер сарыклар бәрәннәрен имезми. Андыйларга сыер саугач та җылы сөт эчертәбез. Башта, Ильмирага җиңелрәк булсын дип, сыерны бетерү турында уйлаган идем. Хатыным: “Саву бернинди авырлык тудырмый, киресенчә, сыерсыз күңелсез булыр”, — ди­гәч, сатмадык. Сыерның фай­дасы юк дисәләр дә, ки­рәк шул, сөтсез яшәп булмый, — ди Илшат.

Аның эшләре җайга салынган. Җәен сарыкларны чыгару өчен авыл читендәге көтүлек җирне дә хәл ит­сә, башка проблема калмая­чак. Үзлә­ренең утары кечкенә. Андый урында маллар авыруга тиз бирешә, аларга иркенлек, үлән кирәк. “Болай да витаминнар белән тотабыз”, — ди әң­гә­мә­дәшем. Әле шушы көн­нәрдә хакимият башлыгына да бу мәсь­әләне күтә­реп кергән. “Уйлашып карарбыз”, — дип өмет­ләндер­гәннәр аны. 

— Авыл кырыенда дип, бәлки, бирәселәре дә кил­мәс. Әмма йөзләренә кызыллык китермәячәкмен, матурлап тотып алачакмын аны, — ди Илшат. — И-ии, хы­яллар белән яшим инде, ни­ләр генә планлаштырмыйм. Башымдагы хыялларны тормышка ашыру, аларга өлге­рү өчен, өч кеше гомере кирәктер. Тизрәк тотып, бәлки, шактыена ирешеп тә булыр. Пилораманың икенче ка­тын булдырып, анда да бе­рәр тармакны җәелдереп җибәрәсем килә. Эшлисе дә эшлисе. Теләк кенә сүнмә­сен! 

Илшат гаиләсе белән

Галиәхмәтовлар йорты

39 метрлы абзар

Пилорама

Илшат агач яру станогы янында

Лилия ЙОСЫПОВА | 15.01.2013

Исем:
E-mail:
Текст: